Abū Ḥanīfa’s Grounding his Ra’y in Ḥadīth and Some Examples of its Applications

Ebû Hanîfe farklı medeniyetlere beşiklik eden, siyasî ve itikâdî meselelerde ihtilafın merkezi olan hadis uydurmanın yoğun olduğu Irak bölgesinde dünyaya gelmiştir. Orada temel dinî bilgileri alarak ilimde derinleşmesi, fıkıh meclisinde talebe hoca olarak içtihat alanında uzmanlaşması ticaretle iştigal ederek sosyal yapının dinamik yönüne şahit olması onun meselelere karşı bakış açısının çok boyutlu olmasına pratik çözümlere yönelmesine katkı sağlamıştır. O, zaman mekânın etkisiyle ortaya çıkan sorunların çözümünde hadislerin muradını anlama adına akla ağırlık verdiği için onları yorumlaması, kimi hadise aykırı görüşlerde bulunduğu şeklinde değerlendirilmiş bu durum kendisine aşırıya varan ithamların çıkmasına yol açmıştır. Hâlbuki Hanîfe’nin re’ye başvurduğu o konuya dair nakledilen bazı hadislere zahiren muhalefet ettiği görülmekle birlikte görüşünü koyarken meseleleri diğer rivayetler üzerinden temellendirmiş olabileceğini göz ardı etmemek gerekir. Bu yüzden onun, problemler karşısında çözüm üretirken hem re’yi sebebiyle muhalif kaldığı hadisi de belirlerken esas aldığı rivayeti bir arada sunan örneklerin tespit edilmesi, menfî yaklaşım gösterdiği iddiasının gözden geçirmesine sağlayacaktır.